Wat is er aan de hand?

Kijk, vergelding is van alle tijden, maar tegenwoordig zie je steeds vaker dat mensen hun gram op een heftige en ronduit gewelddadige manier halen. Niet alleen zware criminelen, maar ook ex-partners, verontwaardigde buren, ex-werknemers kiezen voor harde maatregelen om hun punt duidelijk te maken of hun boosheid te ventileren. Denk aan vuurwerkbommen bij woningen, auto’s die in de fik gaan, sextortion of het plegen van een aanslag. Het is belangrijk om te beseffen dat wraakacties niet alleen tussen dader en slachtoffer spelen, maar impact hebben op de hele omgeving. Wie in de buurt woont, krijgt te maken met angst, wantrouwen en een gevoel van onveiligheid. Mensen durven de straat niet meer op en zijn huiverig voor elke ‘vreemde’ in hun wijk. Die sociale ontwrichting is enorm schadelijk; ook op de lange termijn zoals bijvoorbeeld in het geval van opgroeiende kinderen.

Waarom doen ze dat?
Het is een uit de hand gelopen poging om te laten zien: “Ik pik dit niet!” Maar in plaats van in gesprek te gaan of de wet te volgen, nemen ze het recht in eigen hand, of ze proberen anderen bang te maken. Het kan gaan om een verziekte relatie waar een ex-partner koste wat kost wil ‘terugpakken’, of om criminelen die wraak willen nemen op een getuige of tegenstander. Soms zijn het ook activisten of extremisten die geloven dat alleen geweld hun boodschap écht overbrengt. Dit is het gevolg van mensen die uit onmacht, frustratie of pure agressie denken dat geweld de oplossing is. En of je nou crimineel, ex-partner, activist of extremist bent: aan het eind van de dag draai je de samenleving een loer en maak je het leven van onschuldige mensen behoorlijk zuur. Toch moeten we erover blijven praten en oplossingen zoeken, zodat we niet in een spiraal van wraak en vergelding belanden.

Waarom zien we het meer?
De sociale media helpt een handje: dingen gaan razendsnel rond, en het lijkt alsof intimidatie en bedreiging alledaags zijn geworden. Dat kan anderen ‘inspireren’ om dezelfde route te kiezen. Ook zien we dat vuurwerk en andere middelen steeds makkelijker te verkrijgen zijn, waardoor de drempel om schade aan te richten lager wordt.

Pijlers onder Wraakbeteugeling

Out-of-the-box wraakanalyse

• Niet alleen kijken naar feiten en daders, maar ook naar de achterliggende motieven en emoties die wraakgedrag voeden.
• Gebruikmaken van psychologische inzichten en sociale context om te zien waar de kiem van wraak zit.

Onverwachte allianties

• Samenwerken met partijen die je normaliter niet direct zou inschakelen: denk aan wijkpreventieteams, jongerenwerk, ondernemers, buurtouders, religieuze of culturele organisaties.
• Inzet van sociale media en lokale netwerken om informatie te delen en ogen en oren in de wijk te hebben.

Vroege detectie & alternatieve interventies

• Spot subtiele signalen van oplopende spanningen (bijv. dreigende WhatsApp-berichten, roddels, onrust in de wijk).
• Organiseer snel kleine interventies, variërend van community talks en persoonlijke bemiddeling tot creatieve schuldafkoop-afspraken of zelfs ‘buurtfeestjes’ om spanning te kanaliseren.

Juridisch en organisatorisch kader

• Wat kan en mag je als ambtenaar of hulpverlener om wraakacties te beteugelen?
• Duidelijk onderscheid tussen officiële bevoegdheden en wat er in samenwerking met politie en justitie kan.

Veerkracht en nazorg

• Bouwen aan mentale veerkracht bij mogelijke doelwitten en bij de gemeenschap, zodat één vergeldingsactie niet leidt tot een eindeloze wraakcyclus.
• Voorzien in langdurige begeleiding van slachtoffers en daders (hoe gek dat ook klinkt), om herhaling te voorkomen.
• Het voorkomen van teleurstelling: Door duidelijke communicatie worden onrealistische verwachtingen voorkomen.
• Het behoud van vertrouwen: Als bestuur en medewerkers een gedeeld begrip hebben van wat haalbaar is, blijft het vertrouwen in elkaar behouden.
• Het efficiënt gebruik van middelen: Het voorkomt dat medewerkers worden ingezet voor onhaalbare doelen, wat leidt tot verspilling van tijd en energie.

Leerdoelen (volgens Bloom’s taxonomie)

De taxonomie van Bloom is bijzonder geschikt om leerdoelen voor de masterclass Wraakbeteugeling te formuleren, omdat ze helpt om helder onderscheid te maken tussen verschillende niveaus van leren: van begrip en kennis tot praktische toepassing en evaluatie. Juist bij verwachtingsmanagement draait het om inzicht (begrijpen), effectief toepassen van technieken in echte situaties (toepassen) én reflecteren op eigen handelen en resultaten (evalueren). Bloom maakt deze niveaus expliciet, wat helpt om aan te geven wat deelnemers na afloop kennen, kunnen én begrijpen.

Praktijkopdracht

Als er door een opdrachtgever uit de praktijk een onderwerp is aangereikt (zie ‘Maak kans‘) dat past bij de masterclass Wraakbeteugeling dan gaan de deelnemers als één groep of twee groepen gedurende de masterclass ook met die praktijkopdracht aan de slag.

Dia’s

De dag na iedere lesdag worden de PowerPoint-dia’s die feitelijk zijn getoond als download opgenomen op onder het tabblad van de desbetreffende lesdag.

Tussenlessen

In de week na afloop van een lesdag wordt in een schriftelijke tussenles teruggeblikt op wat er is behandeld. Deze tussenles wordt als download opgenomen op het tabblad ‘Tussenlessen’. Als er een nieuwe tussenles klaar staat ontvangen je daarvan via e-mail een bericht.

Literatuur

In deze masterclass wordt gebruik gemaakt van het boek Unclusterf*cked uit 2025 van Johan Magnusson. Hoewel het een Engelstalig boek is zorgt AVMI er voor dat iedereen het kan volgen; ook als je voorkeur hebt voor Nederlands.